Kwart van 65-plussers lijdt aan ouderdomsblindheid — maar dat is straks mogelijk verleden tijd
(Door: Maarten Keulemans op volkskrant.nl 29 maart )
In Japan hebben artsen onlangs voor het eerst omgeprogrammeerde stamcellen van een donor toegediend aan een patiënt met maculadegeneratie, een ouderdomsblindheid waaraan ook in ons land naar schatting 70- tot 100 duizend mensen lijden. Het experiment moet de weg effenen voor een grootschalige, betaalbare toepassing van stamceltherapie.
De reparatiecellen komen uit de huid van een donor en zijn daarna met chemische signaaltjes genetisch ‘omgebouwd’ tot netvliescellen. Bij maculadegeneratie sterven de lichtgevoelige kegeltjes in het netvlies af, met als gevolg steeds waziger zicht middenin het blikveld. Van alle 65-plussers lijdt naar schatting een vijfde tot een kwart aan de aandoening, die meestal onbehandelbaar is.
Het grote voordeel van donorcellen is dat men ze op grote schaal zou kunnen kweken en bewaren in weefselbanken. Dat zou goedkope, grootschalige toepassing mogelijk zou maken. Nadeel van dergelijke cellen ‘op maat’ is echter dat het maanden duurt voordat ze klaar zijn. Onzeker is vooral of de cellen niet worden afgestoten: dat is een van de vragen waarover de Japanse proef, op in totaal vijf patiënten, duidelijkheid moet geven. Voorlopig gaat het goed met de eerste behandelde patiënt, meldde oogarts Masayo Takahashi van het RIKEN-centrum voor ontwikkelingsbiologie in Kobe kort geleden op een persconferentie.
Twee jaar geleden bracht hetzelfde Japanse onderzoeksteam ook al gekweekte cellen aan in het oog van een netvliespatiënt, maar die waren afkomstig van de patiënt zelf. In februari maakte het team bekend dat de ingreep behoorlijk succesvol lijkt: het zicht van de proefpersoon is niet verder achteruitgegaan. Nadeel van dergelijke cellen ‘op maat’ is echter dat het maanden duurt voordat ze klaar zijn. Bovendien gaat het bij maculadegeneratie doorgaans om oude patiënten, die vaak krakkemikkig dna in hun cellen hebben.
De Japanse uitvinder van de programmeerbare cellen, Nobelprijswinnaar Shinya Yamanaka, werkt intussen aan ‘s werelds eerste weefselbank van omgeprogrammeerde cellen. De cellen in de bank zijn allemaal afkomstig van één donor, maar moleculair zodanig vertimmerd dat volgens Yamanaka straks tot de helft van de Japanse bevolking er zonder afstotingsverschijnselen gebruik van moet kunnen maken.
